Ghostwriting to sytuacja, kiedy autor tworzy dzieło na zamówienie, a następnie nie ujawnia się jako jego autor (ani współautor), zaś dzieło rozpowszechniane jest pod nazwiskiem lub pseudonimem zamawiającego. W ten sposób powstają niektóre autobiografie celebrytów, przemówienia osób publicznych, a także piosenki. Zamawiający płacą za utwory oraz za możliwość podpisania się pod nimi, nawet jeśli ich wkład był bardzo niewielki lub żaden. Autorzy zaś godzą się pozostać anonimowi.
🖋️ Kiedy songwriting to też ghostwriting?Czym jest ghostwriting, a czym songwriting?
Songwriting to po prostu pisanie piosenek , przy czym nie zawsze piosenki piszą ich wykonawcy - nawet kiedy są wielkimi gwiazdami estrady.
To, że publiczność nie zdaje sobie sprawy, że piosenkarz nie jest autorem wykonywanej piosenki , jeszcze nie powoduje, że możemy mówić o ghostwritingu, ponieważ najczęściej autorzy są odpowiednio oznaczeni i łatwo można ich odnaleźć w metadanych utworu.
Zdarzają się jednak takie sytuacje, kiedy faktyczni songwriterzy nie są uwzględnieni w metryce utworu, a wskazywany jest tam ktoś inny - wykonawca piosenki lub jego bliscy współpracownicy. Właśnie wtedy mamy do czynienia z ghostwritingiem.
🔍 Kontekst rynkowy – gdzie pojawia się ghostwriting?
Pop i mainstream:
W polskiej muzyce popowej utwory często powstają zespołowo, np. w ramach tzw. songwriting campów – sesji twórczych organizowanych przez wydawców lub management. Songwriterzy są ujawniani, rejestrowani w ZAiKS-ie i oznaczani w metadanych utworów. W tym segmencie branży muzycznej ghostwriting w ścisłym sensie (niezgodne z prawdą oznaczenie autora) występuje rzadziej, ale może mieć miejsce, kiedy wykonawca chce budować swój wizerunek songwritera, mimo że nie jest to jego mocna strona, albo kiedy udział w danym projekcie może być wstydliwy dla faktycznych autorów.
Rap i scena niezależna:
W hip-hopie kontrowersyjna jest każda sytuacja, kiedy wykonawca nie jest autorem tekstów, które wykonuje. Polska scena rapowa opiera się na wartościach autentyczności, technicznego kunsztu i osobistego przekazu. Ujawnienie współpracy z songwriterem mogłoby oznaczać spadek wiarygodności i ostracyzm ze strony środowiska, czy publiczności. Stąd pokusa ukrywania faktu korzystania z ghostwriterów może być w tym gatunku muzycznym wyższa niż w przypadku wykonawców popowych i mainstreamowych, dla których wykonywanie cudzych tekstów nie jest nacechowane negatywnie, więc nie potrzebują się z tym kryć.
Segment dziecięcy, reklamowy i telewizyjny:
W tym obszarze songwriting na zamówienie jest normą. Piosenki do bajek, musicali, reklam czy programów TV tworzą profesjonaliści na zlecenie producentów, bez oczekiwania na publiczne uznanie. Dla wielu twórców to źródło stabilnych dochodów i świadomie wybrany model pracy. Może czasami przybierać formę ghostwritingu, kiedy autor nie chce być utożsamiany z danym projektem, przedsięwzięciem lub podmiotem, bo nie pasuje to do jego wizerunku.
📌 Ghostwriting a prawo autorskie:
Ghostwriting może budzić wątpliwości co do jego etycznej strony, czy nawet legalności.
Jeśli chodzi o kontekst prawny - w polskim prawie autorskim można umową przenieść na inną osobę swoje autorskie prawa majątkowe, w tym prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, ale nie ma możliwości przeniesienia autorskich praw osobistych, czyli m. in. prawa do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem. Autor może ewentualnie zadecydować o anonimowym udostępnieniu utworu, ale nie o podpisaniu tego utworu nazwiskiem innej osoby. To pierwszy problem z ghostwritingiem.
Kolejnym problemem jest to, że w przypadku współpracy z ghostwriterem osoba zamawiająca utwór i podpisująca go własnym nazwiskiem (lub nazwiskiem innej osoby niż autor) co do zasady popełnia plagiat (przywłaszczenie autorstwa), który jest przestępstwem opisanym w art. 115 ustawy o prawie autorskim.
Reasumując - ghostwriting polegający na tym, że inna osoba tworzy utwór, a inna podpisuje się jako autor, rejestruje utwór na swoje nazwisko w ZAiKSie, a następnie pobiera z tego tytułu tantiemy autorskie – można odczytać jako naruszenie prawa autorskiego.
♦️ Czy ghostwriter to „strona pokrzywdzona”?
Ghostwriting może być wykorzystaniem siły zamawiającego - szczególnie, kiedy po jednej stronie jest znany artysta wykonawca czy wytwórnia muzyczna albo obrotny manager, a ghostwriterem jest początkujący twórca, słabo znający swoje prawa.
Zdarzyć się jednak może, że ghostwriting służy obu stronom - zarówno zamawiającemu, który otrzymuje utwór, pod którym może się podpisać, jak i autorowi, który otrzymuje wynagrodzenie, a nie ma ochoty ujawniać się jako autor danego utworu, bo np. styl twórczości nie pasuje do jego portfolio. Wyobraźmy sobie np. autora, którego wizerunek utożsamiany jest przez publiczność z kulturą wysoką, a tymczasem zarabia on na życie pisząc nieskomplikowane piosenki pop, hip hop czy disco polo. Takim twórcom może być na rękę oddanie innym miejsca na podpisanie się pod utworami ich autorstwa, kiedy zainkasowane z tego tytułu wynagrodzenie spełni ich oczekiwania. Nadal jednak pozostają nierozstrzygnięte kwestie etyczne, takie jak wprowadzenie w błąd co do autorstwa utworu publiczności czy organizacji zbiorowego zarządzania, w której utwór jest rejestrowany.
Podsumowanie
- Ghostwriting polega na tworzeniu utworów przez anonimowych autorów, którzy zrzekają się prawa do ujawnienia swojego autorstwa, umożliwiając podpisanie dzieła przez kogoś innego.
- Ghostwriting, w przypadku którego „prawdziwi” autorzy nie są wskazywani, może być uznany za naruszający prawo autorskie, bowiem podpisanie się pod utworem ghostwritera stanowi przypisanie autorstwa utworu osobie niebędącej jego twórcą.
- Praktyka, chociaż może być korzystna dla obu stron, budzi wątpliwości etyczne i prawne, także w kontekście wiarygodności artystów i uczciwości wobec publiczności.