Każdy marketingowiec i sprzedawca wie, że decyzjami zakupowymi w dużej mierze rządzą emocje. A co na nie oddziałuje? Np. muzyka. Zanim jednak influencer lub marka zdecydują się na wykorzystanie muzyki, powinni zastanowić się, jak zrobić to legalnie. I tutaj przydaje się znajomość prawa autorskiego oraz regulaminów najpopularniejszych serwisów społecznościowych.
*Informacje dotyczące poszczególnych serwisów społecznościowych są aktualne na dzień publikowania artykułu
Na początek kilka podstawowych informacji:
- 1. Na prawa do nagrania składają się:
- prawa kompozytora i autora tekstu (prawa autorskie),
- prawa wokalisty, zespołu lub producenta muzycznego (tzw. prawa pokrewne do artystycznych wykonań),
- prawa producenta nagrania, czyli najczęściej wytwórni muzycznej (tzw. prawa pokrewne do fonogramów).
- 2. Na prawa autorów i prawa artystów wykonawców składają się:
- prawa majątkowe, które umożliwiają im m.in. zarabianie na twórczości,
- prawa osobiste, które chronią np. przed wykorzystaniem muzyki w kontekście, jaki może się artyście nie spodobać.
- prawa producentów mają wyłącznie charakter majątkowy.
3. Aby wykorzystać muzykę w reklamie, trzeba uzyskać licencje na wszystkie prawa do niej, czyli prawa autorów, wykonawców i producenta nagrania. Należy również zadbać o to, by artyści zgodzili się na wykorzystanie ich twórczości w kontekście reklamowym – na synchronizację utworu lub artystycznego wykonania z reklamą. Nie każdy bowiem chce, by jego piosenka kojarzyła się np. z marką odzieżową, która znana jest z tego, że produkuje odzież w nieetyczny sposób lub z firmą, której oferuje kiepskiej jakości usługi.
4. Jeżeli korzystasz jedynie z efektów dźwiękowych, np. nagrania szumu morza, nie musisz martwić się o prawa autorów i wykonawców, ale nadal musisz uzyskać licencję od producenta takiego nagrania lub od banku muzyki.
5. Jeśli muzyka zostanie wykorzystana do promocji alkoholu, wyrobów tytoniowych itp., może to zostać odebrane jako reklamowanie tych produktów przez artystów i w konsekwencji łączyć się z odpowiedzialnością karną.
6. Serwisy takie jak TikTok i Instagram, udostępniają narzędzia, które pomagają influencerom w legalnym korzystaniu z muzyki. Każdy z tych serwisów działa jednak nieco inaczej.
Poniżej przedstawiam praktyczne wskazówki dotyczące umieszczania na serwisach społecznościowych (na przykładzie TikToka i Instagrama) postów sponsorowanych lub reklamowych wykorzystujących chronioną prawem muzykę. Pamiętaj jednak, że z uwagi na dynamikę rozwoju mediów społecznościowych i częste zmiany obowiązujących na tych platformach regulaminów poniższe informacje mogą szybko stracić na aktualności.
Rola serwisów społecznościowych
Serwisy społecznościowe udostępniają specjalne narzędzia, które pomagają w legalnym wykorzystywaniu muzyki jako tła w postach promocyjnych lub reklamowych.
TikTok
Na TikToku w postach promocyjnych lub reklamowych można wykorzystać muzykę lub dźwięki dostępne w ramach biblioteki Dźwięków komercyjnych. W regulaminie TikToka czytamy:
„Muzyka wybrana z listy Dźwięków komercyjnych może być wykorzystywana do celów biznesowych lub komercyjnych, takich jak wykorzystanie w powiązaniu z marką, logo lub znakiem towarowym lub innymi cechami identyfikującymi markę. Dźwięki komercyjne są również udostępniane w celu reklamowania, marketingu, wspierania, sponsorowania lub nagłaśniania (w tym tak zwanych odpłatnych „wyzwań dotyczących hasztagów”) produktu lub usługi na Platformie” (Warunki korzystania z usług muzycznych data ostatniej aktualizacji: sierpień 2023 r.).
Jakie prawa trzeba pozyskać?
#Prawa do synchronizacji
Zazwyczaj pozyskanie praw oznacza konieczność zawarcia umów na synchronizację danej muzyki z reklamą bezpośrednio z uprawnionym z tytułu praw autorskich do kompozycji i słów, czyli autorem lub jego publisherem oraz z uprawnionym z tytułu praw do artystycznych wykonań, czyli artystą lub jego wytwórnią. Takich zgód nie udziela ZAiKS ani inna organizacja zbiorowego zarządzania. Przeważnie za takie zgody trzeba zapłacić.
#Prawa autorskie majątkowe
- Ważne!
- Ponieważ TikTok ma podpisaną umowę licencyjną z ZAiKS-em, nie musisz się martwić o konieczność uzyskania licencji na korzystanie z utworu w zakresie autorskich praw majątkowych.
Jeżeli nie korzystasz z bazy Dźwięków TikToka, pamiętaj, by dobrze oznaczyć twórców oraz tytuł utworu podczas udostępniania posta w serwisie, nawet gdy tylko odtwarzasz muzykę w tle podczas nagrywania swojego wideo. Zgodnie z tym, co pojawiło się powyżej, w takiej sytuacji nie musisz płacić dodatkowej opłaty licencyjnej. Zrobi to TikTok.
#Prawa majątkowe do artystycznych wykonań i fonogramów
W zakresie praw majątkowych do artystycznych wykonań i fonogramów powinieneś dowiedzieć się, czy TikTok uzyskał odpowiednie licencje od artysty wykonawcy, jego wytwórni, bądź reprezentującej ich organizacji zbiorowego zarządzania, czy też sam musisz uzyskać odpowiednie zgody. Może to także zrobić marka, z którą współpracujesz. Taka licencja zazwyczaj jest odpłatna.
Inaczej sprawa wygląda wtedy, gdy używasz własnej, oryginalnej muzyki, wykonań i nagrań. Wówczas nie musisz się martwić żadnymi licencjami ani bazami.
Inne serwisy społecznościowe
Również inne platformy społecznościowe, przewidują własne narzędzia i zasady dotyczące wykorzystywania muzyki w publikowanych na tych serwisach materiałach reklamowych. Przed użyciem chronionych prawem utworów, dowiedz się, jak uzyskać odpowiednie zezwolenia i licencje od uprawnionych lub reprezentujących ich organizacji zbiorowego zarządzania.
Uwaga na niektóre posty!
Pamiętaj, że opisane w tym artykule narzędzia udostępniane przez serwisy mogą być niewystarczające, jeżeli twoje posty dotyczą działalności politycznej lub w inny sposób mogą przedstawić artystę, którego muzykę wykorzystasz w niepożądanym dla niego kontekście, np. w materiale obrażającym inną osobę.
Musisz również zwrócić szczególną uwagę na posty reklamujące alkohol lub wyroby tytoniowe i inne produkty objęte specjalnymi regulacjami prawnymi, które mogą wymagać pozyskania dodatkowych zgód albo ustawienia dodatkowych ograniczeń, np. odnoszących się do wieku odbiorców.
W razie wątpliwości porozmawiaj z prawnikiem lub poproś o pomoc markę, z którą współpracujesz.
Możesz także skorzystać z porady w ramach bezpłatnych dyżurów porad prawnych Fundacji Music Export Poland – szczegóły na stronie http://www.musicexportpoland.org/aktywność
Post z muzyką z bazy TikToka
Tworząc post, po dodaniu do niego muzyki z bazy TikToka (opcja „Dodaj dźwięk”), trzeba oznaczyć go jako promocję własnej lub cudzej marki w zakładce „Ujawnij treść postu”.
Jeżeli wybrana muzyka znajduje się w bazie Dźwięków komercyjnych, będzie można opublikować post z tą muzyką. Oznacza to, że TikTok zawarł z uprawnionymi umowy licencyjne, które pozwalają na takie wykorzystanie muzyki w ramach serwisu i sam rozlicza się z tego tytułu. Postujący musi ponosić żadnych dodatkowych kosztów.
- Uwaga!
- Postów przygotowanych na TikToku z wykorzystaniem bazy Dźwięków komercyjnych nie można udostępniać poza serwisem, zwłaszcza w innych serwisach społecznościowych.
Jeżeli po oznaczeniu postu jako promującego własną lub cudzą markę, okaże się, że wybrane dźwięki nie są w bazie Dźwięków komercyjnych, dostaje się następujące powiadomienie:
Wówczas trzeba zmienić muzykę na inną z bazy TikToka, po dodaniu której takie powiadomienie się nie pojawi – będzie pochodziła z biblioteki Dźwięków komercyjnych – albo uploadować muzykę spoza baz TikToka. W drugim przypadku należy pozyskać wszelkie prawa do muzyki samodzielnie albo z pomocą marki, z którą się współpracuje.
Jeżeli zaakceptuje się powiadomienie („Potwierdzenie użycia muzyki”), a nie posiada się licencji, film może zostać usunięty lub wyciszony.
Transmisje na żywo na TikToku
W przypadku transmisji na żywo nie można korzystać z bazy Dźwięków komercyjnych. Jeżeli chcesz reklamować markę w ramach takiej transmisji i wykorzystać w czasie jej trwania cudzą muzykę, musisz uzyskać wszelkie licencje i zezwolenia.
Dodatkowe narzędzia
Dodatkowo na TikToku możesz skorzystać z narzędzia „Sprawdź prawa autorskie”, które zweryfikuje twój film „pod kątem ewentualnych naruszeń praw autorskich do użytych dźwięków”. Jeżeli narzędzie wykryje naruszenie, będziesz mógł edytować film i dodać do niego inną muzykę.
Post z muzyką w serwisie Instagram
Instagram udostępnia użytkownikom bazę nagrań, które mogą być wykorzystane w ramach serwisu. W informacjach dotyczących Muzyki na Instagramie trudno jednak znaleźć jakiekolwiek konkrety. Influencerzy powinni korzystać z tzw. „konta twórcy” w ramach kont profesjonalnych, które daje dostęp do innych opcji niż konto prywatne lub konto firmowe. Dotyczy to również dostępu do różnych katalogów muzyki w ramach serwisu dopasowanych do tego czy post ma charakter reklamowy, czy nie.
Zanim jednak udostępnisz na Instagramie post promocyjny lub reklamowy z muzyką, upewnij się, że otrzymałeś od Instagrama odpowiednie uprawnienia (dowiesz się o tym w zakładce „Materiały powiązane z marką/Materiały promujące markę” dostępnej w Ustawieniach w zakładce „Preferencje”).
Aby uzyskać uprawnienie do publikacji materiałów promocyjnych lub reklamowych na Instagramie, konto musi spełnić tzw. kryteria kwalifikacyjne:
- Kryteria kwalifikacyjne:
- być zgodne z Zasadami społeczności,
- udostępnić dokładne informacje o influencerze,
- zbudować autentyczną i silną obecność na Instagramie,
- zgromadzić odpowiednie grono obserwatorów,
- nie być kontem polityka.
Posty sponsorowane z muzyką na Instagramie
Jeżeli twoje konto będzie spełniało te kryteria, otrzymasz dostęp do odpowiedniego narzędzia w zakładce „Materiały powiązane z marką/Materiały promujące markę”. Materiały reklamowe powinny być udostępniane jedynie przy pomocy tego narzędzia. Oznaczysz w nim promowany produkt, markę lub partnera biznesowego. Narzędzie dostępne jest jedynie w ramach aplikacji.
Jak to wygląda w praktyce?
Post udostępniony jako materiał promocyjny lub reklamowy będzie miał etykietę „Post sponsorowany”. Po wybraniu tej opcji masz obowiązek oznaczyć markę, z która współpracujesz (opcja „Dodaj partnera marki”), a marka musi zaakceptować post. Jeżeli tego nie zrobi, straci on status posta sponsorowanego.
Co ważne, jeżeli będziesz działał w ramach tego narzędzia, otrzymasz dostęp jedynie do dźwięków i muzyki, która może być wykorzystywana w celach promocyjnych i reklamowych. Pozwoli ci to uniknąć błędu. Używanie tych opcji nie wiąże się z żadną dodatkową opłatą. Niestety ta baza zazwyczaj nie obejmuje popularnych piosenek.
Powyższe zasady stosuje się do wszystkich rodzajów materiałów na Instagramie (post, relacja, transmisja na żywo).
Jeżeli nie masz narzędzia do oznaczania postów sponsorowanych lub z niego nie skorzystasz, będziesz miał dostęp do pełnej bazy muzyki. W tej bazie znajdują się także nagrania, które nie powinny być użyte jako tło postów promocyjnych lub reklamowych. Wtedy sam musisz zadbać o stosowne zgody na synchronizację i upewnić się, że Twoje działanie obejmuje licencja ZAiKS-u lub uprawnionych, tak samo, jak w części dotyczącej TikToka (przeczytaj jeszcze raz akapit „Jakie prawa trzeba pozyskać?”). Może też być tak, że wszelkie formalności będą po stronie marki, z którą współpracujesz. Powinniście to ustalić między sobą.
Podsumowanie
- Na prawa do nagrania składają się prawa autorskie, prawa pokrewne do artystycznych wykonań i do fonogramów.
- Aby móc legalnie wykorzystać muzykę w reklamie, trzeba uzyskać licencje na wszystkie prawa do niej i zgodę na synchronizację.
- Serwisy społecznościowe udostępniają narzędzia pomagające influencerom w legalnym korzystaniu z muzyki.
- TikTok udostępnia narzędzie „Sprawdź prawa autorskie” weryfikujące filmy pod kątem ewentualnych naruszeń.
- Uwaga na posty reklamujące produkty objęte specjalnymi regulacjami prawnymi – te mogą wymagać dodatkowy zgód albo ustawienia ograniczeń.
.png)
