Pełna nazwa ustawy, do której się odnosimy, mówiąc o prawach twórców, brzmi: ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wyjaśnienie prawa autorskiego znajdziesz w tym artykule. Czym natomiast są prawa pokrewne? Kogo chronią i jak działają w branży muzycznej?
Gdy powstanie utwór, czyli twórca skomponuje muzykę lub napisze tekst piosenki, to nabywa prawa autorskie. Natomiast w momencie, gdy utwór ten zostanie wykonany na scenie, nagrany w studiu lub zostanie mu nadana forma, która umożliwi innym jego odbiór, wtedy właśnie mówimy o prawach pokrewnych.
Zatem nie tylko twórcom, lecz także artystom, którzy włożyli swój talent w wykonanie utworu oraz producentom, odpowiedzialnym za zorganizowanie i sfinansowanie nagrania, przysługują określone prawa.
Komu przysługują prawa pokrewne?
Prawa pokrewne w branży muzycznej przysługują osobom lub firmom, które brały udział w wykonywaniu utworu lub nagrywaniu tego wykonania.
- Podmiotami prawa pokrewnego są:
- artysta wykonawca, który nabywa prawa do artystycznego wykonania,
- producent fonogramu i wideogramu, któremu przysługują prawa do fonogramu i wideogramu.
Artysta wykonawca i jego prawa pokrewne
Artyści wykonawcy to w szczególności wokaliści, gitarzyści, basiści, perkusiści– ogólnie mówiąc to muzycy, instrumentaliści, wokaliści – artyści, którzy wykonują utwory swoje lub innych twórców. Wynikiem działalności artysty wykonawcy jest tak zwane artystyczne wykonanie.
Zatem muzycy, którzy występują na scenie podczas koncertu, to – w terminologii branżowej – artyści wykonawcy, a muzyka, którą słychać ze sceny, to suma artystycznych wykonań wszystkich członków zespołu.
- Z racji praw pokrewnych artyście wykonawcy przysługuje prawo do:
- Korzystania ze swoich artystycznych wykonań i do zarządzania tymi prawami, czyli może je przenieść na inne osoby lub udzielić licencji.
- Wynagrodzenia za użycie artystycznego wykonania.
- Wskazywania artysty jako wykonawcy oraz do decydowania o sposobie oznaczenia, np. imię i nazwisko albo pseudonim. Zatem tam, gdzie to możliwe, nagraniu powinien towarzyszyć opis, jacy artyści brali udział w nagraniu.
Interesy artystów wykonawców reprezentowane są przez dwie organizacje zbiorowego zarządzania STOART i SAWP. Organizacje te pobierają wynagrodzenia za korzystanie z artystycznych wykonań i wypłacają tantiemy artystom wykonawcom.
Producent i jego prawa pokrewne
Producent fonogramu i wideogramu – to osoba lub firma, dzięki której powstał fonogram. Fonogram? 🤔 To pierwsze nagranie wykonania utworu. W środowisku muzycznym takie nagranie często nazywane jest masterem lub taśmą matką.
Natomiast wideogram to pierwsze nagranie wideo z dźwiękiem, czyli są to przykładowo teledyski, nagrania z wykonań podczas sesji na żywo (live) czy koncertowych.
Producentem fonogramu czy wideogramu jest często wytwórnia fonograficzna (record label). To zazwyczaj do jej zadań należy organizowanie i finansowanie nagrań, które następnie ona powiela i dystrybuuje w formie albumów fizycznych lub plików cyfrowych na platformach streamingowych. Nie jest to jednak reguła. Producentem fonogramu może być każda inna firma lub indywidualna osoba, artysta czy zespół działający w modelu DIY, który sam zajmuje się nagrywaniem swojej muzyki itp.
Producenta fonogramu nie należy mylić z producentem muzycznym.
Prawa do fonogramu, inaczej nazywane też prawami producenckimi, zapewniają wyłączne prawa do jego kopiowania, sprzedaży, wypożyczania i udostępniania publicznego nagrania. Producentowi przysługuje również prawo do decydowania o korzystaniu z nagrania przez innych oraz do uzyskiwania wynagrodzenia za takie wykorzystanie. Może on zatem przenieść prawa do nagrania na inne osoby lub udzielać na nie licencji.
W Polsce interesy producentów reprezentowane są przez organizację zbiorowego zarządzania o nazwie ZPAV. Związek ten podpisuje w imieniu producentów umowy na nadawanie oraz wypłaca producentom tantiemy.
.png)
