Gdy kilka osób razem coś stworzy, powstanie utwór połączony albo współautorski. Jaka jest między nimi różnica? Zasadnicza, ponieważ od niej zależy, w jaki sposób będzie się na utworze zarabiać i jak się będzie nim zarządzać. Kiedy więc mówimy o utworze połączonym, a kiedy o współautorskim?
Prawa autorskie chronią wszystkich twórców, zarówno tych działających w pojedynkę, jak i pracujących wspólnie z innymi. W przypadku dzieł stworzonych przez kilku autorów trzeba jednak określić czy efektem ich pracy są utwory połączone, czy współautorskie.
Utwór połączony
Utwór połączony składa się z dwóch lub więcej odrębnych utworów, które autorzy połączyli w celu stworzenia całości. Kluczowe jest to, że twórcy nie współpracowali podczas ich powstania – przygotowali je osobno, niezależnie od siebie, ale postanowili rozpowszechniać je jako całość.
📌 Przykład
Jeden autor napisał wiersz, a drugi muzykę. Jedno dzieło powstawało niezależnie od drugiego. Okazało się, że razem doskonale brzmią, zatem twórcy zdecydowali się połączyć efekty swojej pracy i pokazać światu jeden wspólny projekt. Rozpowszechnili go jako utwór słowno-muzyczny.
Rozpowszechnienie to formalne określenie, które należy rozumieć jako udostępnienie utworu w internecie, radiu, telewizji, na fizycznych nośnikach, podczas koncertów czy w innych miejscach lub w inny sposób zawarty w tak zwanym katalogu pól eksploatacji.
- Żeby utwór można było nazwać utworem połączonym:
- najpierw muszą istnieć co najmniej dwa odrębne utwory stworzone przez różnych twórców,
- potem musi dojść do połączenia tych utworów w jedną całość w sposób, który nie zostanie uznany za twórczy,
- połączenie ma służyć wspólnemu rozpowszechnianiu utworów.
Utwór współautorski
Utwór współautorski powstaje w wyniku współpracy dwóch lub więcej twórców. Autorzy pracują świadomie i w porozumieniu, żeby stworzyć jedno dzieło.
📌 Przykład
Jeden autor tworzy wiersz, drugi przygotowuje kompozycję muzyczną specjalnie do tego wiersza. Działają razem i razem rozpowszechniają efekt swojej pracy.
Podstawowa różnica
Najważniejsza różnica pomiędzy utworami połączonymi a współautorskimi polega na sposobie ich tworzenia. Jeśli dwóch twórców pracuje niezależnie, ale ostatecznie postanawia połączyć swoje dzieła, mówimy o utworze połączonym. Jeśli zaś autorzy współpracują przy tworzeniu oryginalnego dzieła, dając wkład twórczy, mówimy o utworze współautorskim.
☝️ Ważne
Wkłady twórcze współautorów nie muszą być równe. Jeśli jednak autorzy nie określą, jaki jest podział wkładów i tym samym udziałów w wynagrodzeniu, zgodnie z ustawą o prawie autorskim zakłada się, że dzielą się po równo.
Czym jest wkład twórczy?
Co może zostać uznane za wkład twórczy?
Wkład, który ma oryginalny i indywidualny charakter.
- W związku z tym wkładem twórczym nie są:
- pomysły na utwór,
- dostarczenie materiałów lub środków potrzebnych do stworzenia utworu,
- pomoc techniczna przy tworzeniu utworu.
Określenie wysokości udziałów
Co autorzy, którzy stworzyli razem utwór, powinni zrobić w pierwszej kolejności?
Określić wysokość udziałów (po angielsku to splits, shares) wszystkich współautorów w utworze, zgodnie z faktycznym nakładem pracy w powstanie utworu.
Gdy uzgodni się tę kwestię zaraz na początku, bezpośrednio po powstaniu utworu, jeszcze przed premierą piosenki zabezpiecza się tym samym przed konfliktem czy nieporozumieniem pomiędzy współautorami. Kwestii udziału w tantiemach nie należy zostawiać w sferze domysłu lub przypuszczeń.
Zazwyczaj autorowi tekstu przypada 50%, a kompozytorowi muzyki drugie 50%.
📌 Przykład
W sytuacji, gdy jest jeden autor tekstu i dwóch kompozytorów, z których jeden dołożył od siebie tylko małą część, rozkład może wyglądać tak:
Autor tekstu: 50%
Główny kompozytor: 40%
Drugi kompozytor: 10%
Podział procentowy może być dowolny i wynika wyłącznie z nakładu pracy nad utworem lub umowy pomiędzy współautorami.
Jedyne, o czym trzeba pamiętać, to żeby wszystkie liczby po zsumowaniu dawały 100% :)
Dlaczego to ważne?
Po co przypisywać utwór stworzony przez kilku autorów do określonej kategorii? Ponieważ od tego zależy sposób zarządzania utworem i zarabiania na nim. Informacja, czy dany utwór jest połączony, czy współautorski, ma szczególne znaczenie w przypadku synchronizacji oraz udzielania zgód na korzystanie z niego.
W utworach połączonych autorzy poszczególnych warstw mogą zarządzać nimi niezależnie, bo to osobne utwory połączone na potrzeby jednego projektu. Co to znaczy? Jeśli np. agencja reklamowa będzie chciała wykorzystać wyłącznie melodię z utworu połączonego, wystarczy, że uzyska zgodę twórcy kompozycji. Zgoda autora tekstu nie będzie potrzebna.
Jednocześnie wynagrodzenie za udzielenie zgody oraz tantiemy wynikające z eksploatacji kompozycji muzycznej trafią wyłącznie do twórcy tej kompozycji.
Żeby użyć utworu współautorskiego, nawet tylko jednej z jego warstw, np. samego tekstu, trzeba uzyskać zgodę wszystkich autorów, bez względu na to, jaki jest udział ich wkładu twórczego. Jeżeli któryś z twórców się nie zgodzi, utwór nie może zostać wykorzystany, nawet jeśli ten, który się sprzeciwia, ma tylko 2 czy 5% wkładu.
Dlatego nie powinno się wpisywać jako twórców osób, które nie brały realnie udziału w powstawaniu utworu.
W tym przypadku tantiemy za eksploatację utworu współautorskiego trafiają do wszystkich twórców albo w równych częściach, albo zostają podzielone zgodnie ze wskazaniem współtwórców.
Rejestracja utworów w ZAiKS-ie
Podczas rejestracji utworu w ZAiKS-ie, w jednym z kroków trzeba określić czy utwór jest współautorski, czy połączony.
Od tego zależy rozliczanie licencji oraz podział tantiem za kolejne wykorzystanie utworu.
Podsumowanie
- Utwory mogą mieć kilku twórców.
- Utwór połączony składa się z dwóch lub więcej odrębnych utworów, które autorzy połączyli je ze sobą w celu wspólnego rozpowszechniania.
- Utwór współautorski to utwór powstały w wyniku działania dwóch lub więcej twórców, którzy pracowali świadomie i w porozumieniu, żeby go stworzyć.
- Najważniejsza różnica między utworami połączonymi i współautorskimi polega na sposobie ich tworzenia. Połączone, jak sama nazwa wskazuje, powstają z połączenia osobnych utworów, zaś współautorskie z celowej współpracy twórców nad jednym dziełem.
- Współautorzy powinni jak najszybciej zadbać o jednoznaczne uzgodnienie między sobą udziałów w utworze.
- Przypisanie utworu do jednej z kategorii wpływa na możliwość zarządzania utworem i zarabiania na nim. Jest również niezbędne do rejestracji w ZAiKS-ie.
